Στα πρώτα χρόνια της Ένωσης της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα, ιδρύθηκαν δύο ανεξάρτητες και αυτοτελείς υπηρεσίες:
 το Ιστορικό Αρχείο Δωδεκανήσου (Ι.Α.Δ.) με την υπ΄αρ. 56/1947 προκήρυξη της Ελληνικής Στρατιωτικής Διοίκησης Δωδεκανήσου, από τον αντιναύαρχο Περικλή Ιωαννίδη, με σκοπό την περισυλλογή, συντήρηση, μελέτη και δημοσίευση κάθε γραπτού μνημείου που αφορά στην ιστορία της Δωδ/σου, και
το Λαογραφικό Αρχείο Δωδεκανήσου (Λ.Α.Δ.) το 1949 με την υπ' αρ. 34/1949 με αριθ. πρωτ. 17563/1563/49 απόφαση του τότε Γενικού Διοικητή Δωδεκανήσου, Νικολάου Μαυρή.
Καθοριστική στην οργάνωση και λειτουργία του τότε Ιστορικού Αρχείου Δωδεκανήσου, υπήρξε η συμβολή του Γενικού Διοικητή Νικολάου Μαυρή (1), επικουρούμενου στο έργο του αυτό από τον τότε Υποδιευθυντή και μετέπειτα Διευθυντή των Γενικών Αρχείων του Κράτους, Εμμανουήλ Πρωτοψάλτη, ο οποίος καταγόταν από την Κάρπαθο.
Από την ίδρυση τους και μέχρι το 1991 τα Αρχεία (Ι.Α.Δ. και Λ.Α.Δ.) είχαν κοινό προϊστάμενο και εξυπηρετούντο από το ίδιο προσωπικό (2). Με την ψήφιση του Ν. 1946/1991 οι δύο Υπηρεσίες συγχωνεύτηκαν σε μία και έλαβαν τη σημερινή τους ονομασία Γ.Α.Κ. - Αρχεία Ν. Δωδεκανήσου.
Στέγαση
 Το Ιστορικό Αρχείο Δωδεκανήσου, με την ίδρυσή του το 1947, στεγάστηκε στο ισόγειο του Μεσαιωνικού κτιριακού συγκροτήματος «Καστελλανίας» , που του παραχωρήθηκε από την Ελληνική Στρατιωτική Διοίκηση Δωδ/σου, ενώ σήμερα τα ΓΑΚ διατηρούν και χρησιμοποιούν ως αποθηκευτικό χώρο-αρχειοστάσια και το κτίριο του Μεσαιωνικού Ναυαρχείου στη πλατεία Εβραίων Μαρτύρων.
|
